2016 © Copyright korkut.av.tr

Bize Ulaşın

“Adalet, kutup yıldızı gibi yerinde durur ve geri kalan her şey onun etrafında döner.”

Etiketler

Yararlı Linkler

4857 Sayılı İş Kanunu’ndaki tanımına göre “Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan kişi” işçidir. İş sözleşmesinin taraflarca akdedilmesi ile birlikte işçi-işveren ilişkisi kurulmuş olur ve her iki taraf için de hak ve yükümlülükler başlar. Bu yazımızın amacı genel haliyle işçi hakları konusunda bilgi vermektir.

İşçi Hakları;

Ücret Hakkı: Ücret iş sözleşmesinin en temel unsurudur.İş sözleşmesi gereği işçi iş görme borcu ile yükümlü iken, işveren de işçinin yaptığı iş karşılığında ücret ödemekle yükümlüdür. Ücret ;bir kimseye bir iş karşılığında para ile ödenen tutardır. İşçi ve işveren bu iş karşılığında ödenecek ücreti, asgari ücret ile belirlenen kriterlerin altında kalmamak kaydıyla, diledikleri gibi belirleyebilirler. İşçi ücretini tam ve gününde almak hakkına sahiptir. Ücretin tam ve gününde ödendiğini ispat külfeti işveren üzerindedir. Bu konuda hakkını alamayan işçi yasal yollarla hakkını aramalıdır. Sigorta Hakkı: İşveren, Sosyal Güvenlik Kurumu’na işe giriş bildirgesi vererek, işçisini çalışmaya başladığı gün itibariyle sigortalı göstermek ve işçinin ona bağlı çalıştığı süre boyunca düzenli olarak sigorta primlerini ödemek zorundadır. Sigortalı olma hakkının vazgeçilmez bir hak olduğu unutulmamalı, hem yaşlılık aylığı hem de sağlık hizmeti alabilmek için bu hakkın ihlali durumunda hem idari hem de yargısal yol ile hak aranmalıdır. Kıdem Tazminatı Hakkı: Kıdem tazminatı işçilerin iş güvenliğini sağlayan ve gereksiz işten çıkarmaların önüne geçen en etkili unsurlardan biridir. Kıdem tazminatı, belirli şartların sağlanması halinde, işçi işinden ayrılırken işverence ödenmesi zorunlu olan bir tazminattır. Kıdem tazminatına hak kazanabilmenin ilk şartı; işçinin aynı işvere bağlı olarak en az 1 yıldır çalışıyor olmasıdır. Bu şart dışında iş sözleşmesi işverence, iyiniyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışında bir nedenle veya işçi tarafından sağlık, ahlak kurallarına aykırılık ( taciz, hakaret vb.) veya işin durması vb.sebeplerle feshedilmiş olmasıdır. Ayrıca erkek çalışanlar askerlik, kadın çalışanlar ise evlendikleri tarihten itibaren 1 yıl içerisinde evlilik sebebiyle iş akdini feshetmeleri halinde kıdem tazminatına hak kazanırlar. Emekliliğe hak kazanma ve işçinin ölümü halinde de kıdem tazminatına hak kazanılmaktadır. Kıdem tazminatı hesaplanırken işçiye her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında ödeme yapılmaktadır. 1 yıldan artan süreler de oranlanarak hesaplamaya dahil edilmektedir. Her tam yıl için hesaplanan kıdem tazminatı tutarı, fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlandırılmıştır. İhbar Tazminatı Hakkı: İş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf fesih iradesini diğer tarafa çalışma süresinin gerektirdiği bildirim süresine uyarak iletmekle yükümlüdür. İhbar süresi hem işçi hem de işveren için getirilen bir yükümlülüktür. Bu yükümlülüğe uymayan taraf diğer tarafa ihbar tazminatı ödemek zorunda kalacaktır. Bildirim süreleri; - İşi 6 aydan daha az sürmüş işçi için 2 hafta, - İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş işçi için 4 hafta, - İşi 1.5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş işçi için 6 hafta, - İşi 3 yıldan fazla sürmüş işçi için ise 8 haftadır. Bu süreler asgari süreler olup azaltılması mümkün olmamakla birlikte, tarafların ortak iradeleri ile arttırılması her zaman olanaklıdır. Fazla Çalışma Ücreti Hakkı: Yasal düzenlemeler gereğince işçinin haftalık normal çalışma süresi 45 saattir. Bu süreyi aşan tüm çalışmalar hukuken fazla çalışma olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca genel tatil günleri (1 ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs, 30 Ağustos, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı) ve ulusal bayram (29 Ekim (28 Ekim saat 13:00’den itibaren başlar,1,5 gün sürer) günlerinde çalışılması halinde bu günler içinde fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Fazla çalışma ücreti hesaplanırken her 1 saate denk gelen fazla çalışma ücreti %50 fazlasıyla hesaplanır. Yine genel tatil ve ulusal bayram günlerinde çalışan işçilerin fazla çalışma ücreti her 1 gün için 2 günlük çalışma ücreti olarak hesaplanır. Ayrıca işçiye fazla çalışma karşılığı ücret talep etme hakkı yanında serbest zaman/dinlenme hakkı talep edebilme imkanı da yasal olarak tanınmıştır. İşveren bu serbest zamanı işçiye, fazla çalışma yaptığı günden itibaren 6 ay içerisinde kullandırmalıdır. Yıllık Ücretli İzin Hakkı: Dinlenmek insani en temel haklardan biridir. İşçi işveren yanında işe başladığı tarihten itibaren, deneme süresi de dahil, en az 1 yıl çalışması halinde yıllık ücretli izne hak kazanır. Yıllık ücretli izin süresi işçinin işyerinde çalıştığı süreye yani kıdemine göre hesaplanır. Yıllık ücretli izin süreleri tarafların anlaşması durumunda arttırılabilir ancak azaltılamazlar. Yine işveren, yıllık izin süresince işçinin sigorta primlerini ödemeye devam eder. Yıllık ücretli izin asgari süreleri; - İşçinin 1 yıldan 5 yıla kadar hizmet süresi var ise 14 gün, - 5 yıldan fazla 15 yıldan az hizmeti var ise 20 gün, - 15 yıl ve daha fazla hizmeti var ise 26 gündür. İşçinin yıllık ücretli izin hakkını kullanırken unutmaması gereken en önemli husus, izinli olunan süre içerisinde başka bir işte çalışamayacağıdır. Hafta Tatili Hakkı: İşçi 1 haftalık zaman dilimi içerisinde iş sözleşmesi ile belirlenmiş işgünlerinde çalışması halinde hafta tatiline hak kazanır. Bu kapsamda tüm işçilerin haftada en az 1 gün ücretli hafta tatili hakkı bulunmaktadır. Hafta tatili süresi en az 24 saattir ve bu sürenin kesintisiz kullanılması gerekmektedir. İşçinin hafta tatilini çalışarak geçirmesi durumunda ücretli hafta tatili ücretini alacak, buna ek olarak hafta tatilini çalışarak geçirdiği için 1 günlük ücrete de hak kazanacak, buna ilave olarak fazla çalışma yaptığı için bu ücreti %50 zamlı olarak hesaplanacaktır. Dolayısıyla söz konusu işçi, 1 günlük hafta tatili çalışması için toplamda 2,5 günlük yevmiyeye hak kazanacaktır. Ara Dinlenmesi Hakkı: Ara dinlenmesi günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında verilen dinlenme süresidir. İşyerlerindeki öğle yemeği molası, çay molası vs molalar ara dinlenmesi sınıfına girmektedir. Ara dinlenme süreleri iş yerinde 1 günde çalışılan süre göz önünde bulundurularak hesaplanır. Ara dinlenmesi; - Günlük çalışma süresi 4 saat ve daha kısa ise 15 dakikadan - 4 saat ile 7,5 saat arasında ise 30 dakikadan - 7,5 saatten daha fazla ise 60 dakikadan daha az olamaz. Çalışma süresi ve fazla mesai hesaplanırken ara dinlenmesi hesaba katılmaz. Ara dinlenmesinin kesintisiz kullandırılması daha uygun olmakla beraber, gün içerine bölünerek kullandırılması da olanaklıdır. İşe İade Hakkı: İşçinin haklı bir sebep olmaksızın işten çıkartılması durumunda, işe iadesini talep etme hakkı vardır. İşçinin işe iade hükümlerinden faydalanabilmesi için bazı şartlar vardır. Bu şartlar; - Söz konusu işyerinde en az 30 işçi çalışıyor olmalı, - İşçi iş sözleşmesini fesheden işveren yanında en az 6 aydan beri çalışıyor olmalı, - Ve fesih tarihinden itibaren 1 ay içerisinde dava açılmış olmalıdır. İlgili mahkeme işçiyi haklı bulur ise işçinin işine iadesine karar verecektir. Bu durumda işçi 10 gün içerisinde işverene başvurarak işe iadesini talep etmelidir. Aksi halde işe iade hakkını kaybeder. İşçinin bu başvurusu üzerine işveren işçiyi 1 ay içerisinde işe başlatmaz ise işçiye mahkeme kararında belirtilen tazminat miktarını ( en az 4, en çok 8 aylık ücret tutarı) ödemek zorunda kalacaktır. Ayrıca işveren en çok 4 aylık ücret tutarı olmak üzere işçiye boşta geçen sürelere ilişkin ücretini de ödeyecektir. İşçi işe iade edilir ve işveren de işçiyi tekrar işe başlatır ise, işçiye daha önce peşin olarak ödenen kıdem tazminatı vb ödemeler işçiye yapılacak ödemelerden mahsup edilebilir. Son olarak ve tüm bu anlattıklarımız ışığında; hak kaybına uğramamanız adına, uzman bir avukattan destek alınması gerektiğini önemle hatırlatmaktayız.